मनुस्मृती आणि इतर गप्पा-१

हिंदू मान्यता काला नुसार बदलतात असे इतर धर्मात होत नाही. त्यामुळे आजचा हिंदू धर्म शंभर वर्षापूर्वीच्या हिंदू धर्मापेक्षा वेगळा आहे कारण ताे नित्य बदलणारा आहे. तसें इतर धर्मात (विषेश करून इस्लाम व ख्रिस्त) आढळून येत नाही कारण ते जड म्हणजे न बदलणारे आहेत. हिंदू धर्म एकाद्या वडाच्या झाडा सारखा आहे. इतर धर्म पुतळ्यासारखे आहेत. वडाचे झाड पांच हजार वर्षाचे असले तरी त्याची सर्व पाने, फांद्या नवीन असतात. पुतळा जर पांच हजार वर्षाचा असेल तर त्याचे सर्व भाग तेवढेच जुने असतात. पुतळा मोडला तर तो दुरूस्त होत नाही, वडाची फांदी मोडली तर तेथे नवीन फांदी येत असते. असा महत्वाचा फरक इतर धर्मात व हिंदू धर्मात आहे.

मनुस्मृतीतील आदेश कालमानानुसार बदलता येतात. बाराव्या भागात त्याबद्दल दिले आहे ते नंतर आपण पहाणार आहोत. दुर्दैवाने ते न केल्यामुळे आजचे प्रश्न उपस्थित झाले आहेत. ह्या बद्दलची चर्चा आपण योग्य वेळी करणार आहोत. मनुस्मृतीत बरेच विचार परस्पर विरोधी असल्याचे आढळते. म्हणून असा एक मत प्रवाह आहे किं मूळ पुस्तकात नंतर घुसडखोरी (interpolations)झाली असावी. त्याची चर्चा यथावकाश आपण करणार आहोत.

मनुस्मृतीचा अभ्यास करण्या आधी हिंदू मान्यतेचे जे तीन भाग आहेत ते समजून घेणे आवश्यक असते. ते असे, सनातन धर्म, ब्राह्मण धर्म आणि हिंदू परंपरा अथवा सध्याचा हिंदू धर्म. हल्ली ह्यात बराच गोंधळ केला जातो म्हणून ह्याची चर्चा होणे अगत्याचे होते. तरीसुद्धा त्या गोंधळातून आपल्याला मार्ग काढावा लागेल. सनातन धर्म म्हणजे वेदाची परंपरा असलेला. त्यात, नंतर उत्पन्न झालेल्या जैन धर्माच्या प्रभावातून, ब्राह्मण धर्म उत्पन्न झाला. मनुस्मृती मुख्यत्वे करून, ह्या ब्राह्मण धर्माचा विचार सांगणारा आहे. ह्यातील सनातन व ब्राह्मण धर्म जड म्हणजे न बदलणारे आहेत परंतु, सध्याचा हिंदू धर्म नित्य बदलणारा असा आहे. हल्ली काही संघटना ब्राह्मण धर्माचा प्रचार हिंदू धर्म म्हणून करताना दिसतात. प्रचलित हिंदू धर्म जड करण्याचा प्रयत्न हाेताना दिसते. अभ्यासकांनी ह्याचा योग्य अंदाज घेऊन मनुस्मृतीचा अभ्यास केला पाहिजे. काहींच्या मते हिंदू धर्म नसून ती एक संस्कृती आहे. म्हणून त्याची तुलना इतर धर्मांशी करणे अयोग्य ठरते. मी सुद्धा हिंदू धर्म न म्हणता हिंदू मान्यता असा ‌उल्लेख केला आहे. आपण ह्या सर्व गाेष्टी यथावकाश पहाणार आहाेत.

पुढील पोस्ट मध्ये चालू

माझा इमेल ashokkothare@gmail.com

ह्या इमेल वर तुम्ही संपर्क करु शकता.